ໄຊເສດຖາ ຫລື ໄຊເຊດຖາ?

ບົດຄວາມຊວນຄິດ:

ໄຊເສດຖາ ຫລື ໄຊເຊດຖາ? ສອງຄໍານີ້ສັງເກດເຫັນເລີ່ມມີອາການສະກົດປະປົນກັນ. ເມື່ອກ່ອນ ແມ່ນ ໄຊເສດຖາ ແລະປັດຈຸບັນທີ່ໃຊ້ເປັນທາງການກໍ່ອາດຈະຍັງໃຊ້ ໄຊເສດຖາ ຕາມເດີມ, ແຕ່ໄລຍະ4-5 ປີມານີ້ ເລີ່ມມີນັກປາດອາຈານບາງທ່ານຄົ້ນພົບຫລັກຖານບູຮານໃນສີລາລຶກບາງແຫ່ງທີ່ມີຊື່ເຈົ້າໄຊເສດຖາສະກົດ ແບບໄຊເຊດຖາ ກໍ່ເລີຍສ້າງເປັນປະເດັນສຶກສາຄົ້ນຄວ້າ ແລະຕັ້ງຄໍາຖາມວ່າ ໃນການສະກົດ ເຊດຖາ ອາດຈະແມ່ນເປັນການສະກົດດັ່ງເດີມ. ຕໍ່ປະເດັນດັ່ງກ່າວ ພາໃຫ້ສັງຄົມເກີດສັບສົນເຮັດໃຫ້ບາງພາກສ່ວນໃນສັງຄົມເປັນຕົ້ນ ສື່ມວນຊົນປ່ຽນການສະກົດຈາກເສດຖາມາເປັນເຊດຖາແບບຕາມໃຈມັກ. ບົດຄວາມນີ້ຈະບໍ່ຂໍກ່າວເຖິງ ການສະກົດແບບໃດຖືກ ຫລືຜິດ ເພາະຈຸດປະສົງແມ່ນຢາກໃຫ້ຄົ້ນຄວ້າ ແລະສຶກສາກັນຕໍ່ໄປ. ແຕ່ຈະຂໍຍົກເອົາສອງຄໍາສັບມາໃຫ້ສັງເກດເບິ່ງເນາະ, ທັງສອງຄໍາມີເຄົ້າຈາກປາລີ: 

1. ເສດ­ຖາ ແປວ່າ ປະ­ເສີດ ດີເລີດ, ໄຊເສດ­ຖາ ແປວ່າ ຜູ່­ມີໄຊຊະ­ນະ­ຢ່າງເປັນເລີດ, ໄຊ ມາຈາກ ໄຊຊະນະ (from Pali-English dictionary: Jaya [see jayati] = anquishing, overcoming, victory,  Seṭṭha = best, excellent)

2. ເຊດ­ຖາ ແປວ່າ ອ້າຍ, ຜູ່ເປັນອ້າຍ, ຜູ້ເກີດກ່ອນ, ຜູ້ຍິ່ງໃຫຍ່, ຜູ້ໃຫຍ່ກວ່າ. ໄຊເຊດຖາ ອາດແປໄດ້ວ່າ ຜູ້ເປັນອ້າຍທີ່ມີໄຊຊະນະ ຫລື ຜູ້ໄດ້ຮັບໄຊຊະນະທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ (from Pali-English dictionary Jeṭṭha = first -- born; elder brother or sister, elder, eldest (first, supreme)

ຂໍສັງເກດຫນຶ່ງກໍ່ຄື ຄໍາໄຫວ້ພຣະພຸດທະຮູບອົງຕື້ເຊັ່ນ:
ນະ­ໂມ­ຕັດສະ­ ພະ­ຄະ­ວະ­ໂຕ ອະ­ຣະ­ຫະ­ໂຕ ສັມ­ມາ­ສັມ­ພຸດ­ທັດສະ­ (ວ່າ 3 ເທື່ອ)
ພຸດທະ­ພິມ­ພິເກ ເສວັດໂຕ ວັດ­ຕິ ວັດທະ­ ໂສພິໂຕ ຄຸນນະ­ສັມ­ປັນໂນ ໂຄຕະ­ມັງ
ພຸດທະ­ເສດ­ຖັງ ເທວະ­ມະ­ນຸດສະ­ໂລກັງ ປູຊິຕັງ ໄຊຍະ­ເສດເຖນະ­ ຖາ­ປິຕັງ ເຂລັງ
ອະ­ຫັງ ສີລະ­ສານະ­ມາມິ ທຸຣະ­ໂຕ ອະ­ຫັງ­ວັນ­ທາມິ ສັບພະ­ທາ.

ສະຫລຸບກໍ່ຄື: ເລືອກການສະກົດໃດຫນຶ່ງໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບຫລັກຖານ, ຂໍ້ມູນທີ່ເຮົາມີ ແລະຕາມປະເພນີ. ຖ້າຈະປ່ຽນເປັນເຊດຖາ ກໍ່ຂໍໃຫ້ໃຊ້ເຫດຜົນທີ່ເຫມາະສົມ ບໍ່ແມ່ນຈະຄິດເອົາງ່າຍໆແບບອ້າງເຫດຜົນວ່າ ເພື່ອບໍ່ຢາກໃຫ້ມີຄໍາວ່າ ເສດ ເຊິ່ງໄປຕີເອົາຄວາມຫມາຍວ່າເປັນ ເສດເຫລືອ ຫລືເສດຂີ້ເຫຍື້ອ ເລີຍພາກັນປ່ຽນການສະກົດເສດ ເປັນ ເຊດ. ເຫດຜົນແບບນັ້ນບໍ່ແມ່ນຫລັກວິຊາການ.  ຄໍາສັບທຸກຄໍາສັບມັນມີຮາກມີເຄົ້າ ຂອງມັນ. ຄົ້ນຄວ້າໃຫ້ເລິກເຊິ່ງ ກ່ອນຈະປ່ຽນຄໍາສັບໃດຫນຶ່ງ. 

ປສ 2012