ພະຍາ ນາຣິນທອນ

ເລຶ່ອງຊີວິດຈິງຂອງບັນພະບຸລຸດລາວຄົນຫນຶ່ງທີ່ມີຄວາມເກັ່ງກ້າສາມາດແລະຊື່ສັດຕໍ່ກະສັດ, ຕໍ່ຊາດປະຊາ.  ເລຶ່ອງນີ້ຂ້າພະເຈົ້າແປອອກມາຈາກຫນັງສື: Paths to Conflagration: Fifty Years of Diplomacy and Warfare in Laos, Thailand, and Vietnam, 1778  to 1828 by Mayoury Ngaosyvathn and Pheuiphanh Ngaosyvathn.

ກະລຸນາອ່ານເອົາເປັນບົດຮຽນ. ເລຶ່ອງນີ້ມັນເປັນປະວັດສາດໄປແລ້ວ. ເຮົາສຶກສາເພື່ອນໍາເອົາມາເປັນຄະຕິເຕືອນໃຈຂອງພວກເຮົາ. ແລະອີກຢ່າງໃຫ້ພວກເຮົາຮັບຮູ້ວ່າບັນພະບຸລຸດຂອງພວກເຮົາຍອມຕາຍເພື່ອແຜ່ນດິນນີ້. ຕາຍດີ ກວ່າຈະເປັນທາດຮັບໃຊ້ສັດຕູ. ຍອມລັ່ງເລືອດແຕ່ບໍ່ຍອມລັ່ງນໍ້າຕາເພື່ອຊາດລາວ. ວິລະບຸລຸດຄົນ ນັ້ນກໍຄືພະຍານາຣິນທອນ. ພະຍານາຣິນທອນເປັນນາຍພົນຂອງກອງທັບເຈົ້າອານຸທີສັງກັດຢູ່ຫນອງບົວລໍາພູ (ປັດຈຸບັນຢູ່ແຖວອຸດອນປະເທດໄທຍ)

ຫລັງຈາກສຍາມຕີເມືອງດ່ານຫນອງບົວລໍາພູແຕກແລ້ວທະຫານລາວກໍແຕກກະຈາຍກັນໄປທົ່ວ. ບາງກຸ່ມກໍຖອຍມາ

ຕັ້ງຫລັກຢູ່ຫນ້າຕົວເມືອງວຽງຈັນເພື່ອປ້ອງກັນເມືອງ. ອີງຕາມສາຍລາຍງານຂອງຄົນລາວຄົນຫນຶ່ງຈາກສະຣະບູຣີທີ່

ເຂົ້າມາອາໃສຢູ່ຄ້າຍທະຫານລາວວ່າບັ້ນຮົບທີຫນອງບົວລໍາພູນັ້ນ, ມີທະຫານລາວຕາຍ 30 ຄົນ, ແຕ່ລາຍ

ງານຈາກທະຫານສຍາມບອກວ່າທະຫານລາວຕາຍປະມານ 70 ກວ່າຄົນ. ຈັບໄດ້26 ຄົນໃນນັ້ນມີພະຍານາ

ຣິນທອນ. ບາດເຈັບມີຈັກຄົນບໍ່ໄດ້ບົ່ງໄວ້. ສ່ວນຝ່າຍສຍາມນັ້ນຕາຍ ທັງຫມົດ 23 ຄົນ, ໃນນັນມີແມ່ທັບສອງຄົນ, ຄົນຫນຶ່ງຄືພະຍາກຽດ. ຫລັງຈາກທະຫານສຍາມຈັບກຸມພະຍາຣິນທອນໄດ້ແລ້ວເຂົາກໍ ຂ້ຽນຕີພະຍາແລະທໍລະມານພະຍາຢ່າງສາຫັດເພື່ອຢາກໃຫ້ພະຍາຍອມເປັນທາດຮັບໃຊ້. ພະຍານາຣິນທອນກໍບໍ່ຍອມ. ພວກສຍາມເຂົາໄດ້ຫາທຸກວິທີທາງພ້ອມສັນຍາວ່າຈະຍົກຕໍາແຫນ່ງຍົດບັນດາສັກໃຫ້ຄືນທຸກຢ່າງພຽງແຕ່ ພະຍານາຣິນ ທອນນັ້ນຍອມມາເປັນນາຍພົນທະຫານສຍາມຮັບໃຊ້ເຈົ້າບໍດິນແມ່ທັບໃຫຍ່ຂອງກອງທັບສຍາມ. ແຕ່ເຖີງຢ່າງໃດພະຍານາຣິນທອນກໍບໍ່ຍອມຫັກຫລັງຕໍປະເທດຂອງຕົນ.

ມີຫນັງສືສານຈາກນາຍທະຫານສຍາມຄົນຫນຶ່ງສົ່ງເຖີງແມ່ທັບບໍດິນແຈ້ງບອກວ່າ: “ນາຍນາຣິນເປັນນາຍ

ທະຫານເກັ່ງກ້າສາມາດສົມແລ້ວທີຈະເອົາມາເປັນທະຫານຮັບໃຊ້ພຣະອົງເພື່ອນໍາກອງທັບເຂົ້າໂຈມຕີວຽງຈັນຕໍ່ໄປ. ແຕ່ຫນ້າເສັຽດາຍ ນາຍນາຣິນແລະຫລານຊາຍຂອງມັນອີກຄົນຫນຶ່ງບໍ່ຍອມຫັກຫລັງປະເທດຂອງມັນມາຮັບໃຊ້ພຣະອົງ. ມັນບອກວ່າພວກມັນເປັນຊາຍຊາດທະຫານ, ສັດຊື່ຕໍ່ກະສັດອົງດຽວ, ເມື່ອຖືກຈັບຈະບໍ່ຍອມຮັບໃຊ້ກະສັດໃດທັງສິ້ນ. ພວກມັນຍອມຕາຍ”  

ຍັງມີຫນັງສືສານສະບັບຫນື່ງຂອງນາຍພົນທະຫານສຍາມໃນວັນທີ 16 ເດືອນ 6 ປີ 1827 ລາຍງານຕໍ່ແມ່ທັບບໍດິນອີກວ່າ:  ໄອ້ພະຍານາຣິນທອນກັບຫລານຊາຍຂອງມັນຍັງຈົງຮັກພັກດີຕໍ່ໄອ້ອານຸວຽງຈັນ, ສະນັ້ນພວກ[ຂ້ານ້ອຍ]ຈຶ່ງຕັດໃຈປະຫານມັນເສັຍແລ້ວຕັດຊາກສົບມັນອອກເປັນຊິ້ນໆ, ຕັດຕີນ, ມື, ຫູ, ແລະ ຫົວມັນອອກແລ້ວຖິ້ມຊາກສົບຂອງພວກມັນທີ່ບ້ານ…ໂຊກຫຼືບ້ານໂຈກ(ຫນັງສືບອກບໍ່ຄ່ອຍແຈ້ງປານໃດ). ເພື່ອເປັນແບບຢ່າງຕໍ່ຫົວເມືອງລາວອື່ນໆທີ່ຍັງຈົ່ງຮັກພັກດີຕໍ່ໄອ້ອານຸວຽງຈັນ.”

ປສ. 2007