ສາເຫດທີ່ອະເມຣິກາກາຍມາເປັນຜູ້ພິທັກໂລກ

ສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫ້ອະເມຣິກາ ກາຍມາເປັນຜູ້ພິທັກໂລກ (ຫຼື ອີກມຸມມອງໜຶ່ງຂອງໂລກ ກໍຄື ຜູ້ກໍ່ກວນໂລກ)

1. ກ່ອນສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ່ສອງ ຫຼື ພາຍໃນປີ 1930 ອະເມຣິກາບໍ່ແມ່ນມະຫາອໍານາດ. ແຕ່ເປັນພຽງປະເທດທີ່ພວມພັດທະນາທີ່ຍຶດຖືນະໂຍບາຍ "isolationism" ເປັນລັດທິ “ໂດດດ່ຽວ” ໝາຍຄວາມວ່າ ບໍ່ຫຍຸ້ງກ່ຽວກັບໂລກພາຍນອກ.  ເປັນຕົ້ນທາງດ້ານການເມືອງ ແລະ ບັນຫາພິບັດທີ່ກໍາລັງລະບາດ ຂຶ້ນຢູ່ທົ່ວທະວິບເອີຣົບ ແລະ ເອເຊຍ.

ຖານທັບເຮືອ Pear Harbor ກໍາລັງຖືກໂຈມຕີໂດຍຍິປຸ່ນ

ນັ້ນກໍຄືໃນທະວິບເອິຣົບ ແມ່ນຖືກເຢຍລະມັນ ແລະ ອິດຕະລີ ແຜ່ຂະຫຍາຍ ອໍານາດ.  ສ່ວນທາງພາກທະວິບ ເອເຊຍກໍຕົກ ຢູ່ໃນກໍາມືຂອງ ຈັກກະພັດຍິປຸ່ນ. ໃນຊ່ວງນີ້ຜູ້ຄົນ ລົ້ມຕາຍກັນເປັນລ້ານໆ...

2. ໃນຂະນະທີ່ສະພາບໂລກ ປັ່ນປ່ວນຢູ່ເອີຣົບ ແລະ ເອເຊຍພາຍໃນຊຸມປີ 1930 ແລະ ຮ້າຍແຮງຂຶ້ນເລື້ອຍໆຈົນສຸດທ້າຍ ກໍເກີດສົງຄາມຢ່າງດຸເດືອດພາຍໃນປີ 1938-39 ເມື່ອເຢຍລະມັນເຂົ້າຍຶດພາກເອິຣົບຕາເວັນຕົກ ພິເສດແມ່ນຝຣັ່ງເສດ, ສ່ວນຈັກກະພັດຍິປຸ່ນກໍເຂົ້າຍຶດເອົາທະວິບເອເຊຍຮວມທັງ ເກົາຫຼີ, ຈີນ, ອິນດູຈີນ (ລາວ, ຫວຽດນາມ, ຂະເໝນ) ແລະ ບັນດາເກາະຕ່າງໆຮວມທັງຟິລິປີ່ນ (ເຊິ່ງຕອນນັ້ນຟິລິປີ່ນແມ່ນຢູ່ພາຍໃຕ້ການຄຸ້ມຄອງຂອງເມກາໃນເງື່ອນໄຂ ທີ່ສະເປນເສຍສົງຄາມໃຫ້ເມກາໃນປີ 1898, ຝີລິປີ່ນຕົກເປັນຫົວເມືອງຂຶ້ນຂອງສະເປນເລິ່ມແຕ່ປີ 1521 ຈົນເຖິງ ປີ 1898 ເຊິ່ງເປັນປີສະເປນເສຍສົງຄາມໃຫ້ເມກາ. ຫຼັງຈາກເສຍສົງຄາມ ສະເປນກໍຕ້ອງໄດ້ຖອນທັບ ແລະອໍາ ນາດອອກຈາກບັນດາປະເທດອານານິຄົມຂອງຕົນທັງໝົດ, ສ່ວນຝີລິປີ່ນ ອີງຕາມສັນຍາ ປາລີໃນປີ 1898 ສະເປນຕົກລົງຂາຍຟີລິີປີນໃຫ້ເມກາລາຄາ $20 ລ້ານໂດລາ, ດັ່ງນັ້ນເລິ່ມແຕ່ນັ້ນມາ ເມກາຈຶ່ງມີບົດບາດໃນດ້ານການເມືອງ ແລະ ທະຫານໃນຟີລິປີນຈົນເຖິງທຸກວັນນີ້).  ໃນຂະນະທີ່ສະພາບໂລກປັ່ນປ່ວນຢູ່ນັ້ນ, ການເມືອງຕ່າງປະເທດຂອງເມກາຍັງຍຶດໝັນໃນລັດທິໂດດດ່ຽວ ບໍ່ຫຍຸ້ງກ່ຽວກັບເລຶ່ອງພາຍໂລກໃນຮູບແບບເດີມ. ເມກາມຸ້ງໝັ້ນພັດທະນາປະເທດຊາດຂອງຕົນໃຫ້ເຂັ້ມແຂງ, ສາເຫດກໍຄືຕົນເອງຫາກໍພົ້ນຈາກສົງຄາມກາງເມືອງ ແລະ ກໍາລັງຜະເຊີນກັບບັນຫາພາຍໃນຫຼາຍປະການ ບໍ່ວ່າຈະເປັນບັນຫາທາດ, ບັນຫາແບ່ງຊັ້ນວັນນະ ຫຼື ແບ່ງແຍກຜິວໜັງ ແລະ ອື່ນໆ.  ແຕ່ສຸດທ້າຍກໍບໍ່ພົ້ນກັບບັນຫາໂລກທີ່ມາຢືນເຄາະຢູ່ໜ້າປະຕູ. ເຢຍລະມັນ ແລະ ຍິປຸ່ນເຫັນວ່າ ຖ້າຈະຍຶດຄອງໂລກໃຫ້ສໍາເລັດຕ້ອງກໍາຈັດເມກາໄປນໍາ ເພາະວ່າ ເມກາຄືຍັກໃຫຍ່ທີ່ກໍາລັງນອນຕີພຸງກິນເຫຼົ່າຊາເກຢູ່. ຈະຄອງໂລກກໍຕ້ອງກໍາຈັດຍັກໂຕນີ້.  ດັ່ງນັ້ນ ໃນປີ 1941 ຍິປຸ່ນຈິ່ງຕັດສິນໃຈດຶງເອົາອະເມຣິກາເຂົ້າສູ່ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ່ 2 ໂດຍການເປີດບັ້ນຮົບປະຫວັດສາດ ບຸກໂຈມຕີຖານທັບເຮືອຂອງເມກາ ທີ່ Pearl Harbor ລັດ Hawaii, ການໂຈມຕີທາງອາກາດຂອງຍິປຸ່ນຄັ້ງນັ້ນເຮັດໃຫ້ອະເມຣິກາສູນເສຍເຮືອຮົບໄປຫຼາຍລໍາ ແລະ ຕາຍປະມານ 2,500 ຄົນ.  ຍິປຸ່ນຄິດວ່າ ຖານທັບເຮືອຂອງເມກາຢູ່ Pearl Harbor ຄືແຄ່ງຂາຂອງເມກາ, ຖ້າຕັດແຄ່ງຂານັ້ນຖິ້ມ ເມກາກໍຈະກາຍເປັນຄົນພິການເຮັດຫຍັງບໍ່ໄດ້. ຂໍ້ນີ້ຍິປຸ່ນຄິດຜິດຢ່າງມະຫັນ. ຖານທັບເຮືອໃຫຍ່ໆຂອງເມກາສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນປະຈໍາການຢູ່ພາກທະເລ Atlantic ເຊິ່ງຢູ່ກົງກັນຂ້າມກັບເອີຣົບ. ຕອນນັ້ນເມກາສຸມກໍາລັງກະກຽມປ້ອງກັນນ່ານນໍ້າ ແລະ ຊາຍແດນຂອງຕົນທີ່ຢູ່ທາງດ້ານກົງກັນຂ້າມກັບເອີຣົບ ເພາະວ່າ ເຢຍລະມັນໄດ້ເລີ່ມສົ່ງເຮືອດໍານໍ້າມາພິຊິດໃກ້ເມືອງນິວຢອກ.

ທະຫານອະເມຣິກາປົດປ່ອຍປາລີ

ສາມເດືອນຕໍ່ມາ ຫຼັງຈາກຍິປຸ່ນເປີດບັ້ນຮົບທີ່ Pearl Harbor, ອະເມຣິກາກໍປະກາດ ສົງຄາມກັບຍິປຸ່ນ, ອິຕາລີ ແລະ ເຢຍລະມັນພ້ອມໆກັນ.  ເປັນການເປີດເສິກ ສາມໜ້າພ້ອມກັນບາດດຽວ.  ຫຼັງຈາກນັ້ນກໍເລີ່ມເຄື່ອນ ທັບເຂົ້າໂຈມຕີ ກອງທັບເຢຍລະມັນ ແລະ ອິດຕາລີໃນພາກເອີຣົບຕາເວັນຕົກ, ໃນອັບຟຣິກກາ ແລະ ຍິປຸ່ນຕາມເກາະຕ່າງໆໃນມະຫາສະໝຸດພາຊີຝິກ ແລະ ໃນທີ່ສຸດກໍເຂົ້າຍຶດ ແລະ ປົດປ່ອຍທະວິບເອເຊຍຈາກອໍານາດຍິປຸ່ນ.  ການເຄື່ອນທັບພິຊິດໂລກຂອງອະເມຣິກາໃນຄັ້ງນັ້ນ, ໃນມຸມມອງຂອງອະເມຣິກາແລ້ວ ແມ່ນເພື່ອກໍາຈັດພວກລ່າຫົວເມືອງຂຶ້ນ ແລະ ພວກຟາຊິດບ້າອໍານາດ. ແລະ ເພື່ອຮັກສາສັນຕິພາບໂລກ ປົດປ່ອຍບັນດາປະເທດທີ່ຖືກຮຸກຮານຈາກ ກຸ່ມບ້າອໍານາດຟາຊິດເຢຍລະມັນ, ຈັກກະພັດຍິປຸ່ນ ແລະ ອິຕາລີ.       
3. ໃນສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ່ 2 ທະຫານອະເມຣິກາຕາຍທັງໝົດ 418,500 (ອ່ານວ່າ ສີ່ແສນສິບແປດພັນຫ້າຮ້ອຍຄົນ) ການສູນເສຍຢ່າງໃຫຍ່ຫຼວງນັ້ນ ນັກການເມືອງອະເມຣິກາຖືວ່າພວກເຂົາໄດ້ສົ່ງລູກຫຼານຂອງຕົນໄປຕາຍເພື່ອປົດປ່ອຍ ທະວີບເອີຣົບພາກຕາເວັນຕົກເປັນຕົ້ນ ຝຣັ່ງເສດ. ແລະ ປົດປ່ອຍທະວີບເອເຊຍ ເຊັ່ນ: ຈີນ, ເກົາຫຼີ, ຫວຽດນາມ, ລາວ, ຂະເໝນ, ແລະ

ບັນດາປະເທດ ທີ່ເປັນ ເກາະ ຕ່າງໆຮວມທັງຟິລີປີ່ນໃນພາກພື້ນທະເລພາຊິຟິກ. ນັ້ນຄືມຸມມອງ ຂອງອະເມຣິກາ ໃນສະໄໝນັ້ນ ແລະ

ປ່າຊ້າທະຫານອະເມຣິກາໃນປະເທດຝຣັ່ງເສດ

ຍັງເປັນມຸມມອງ ຂອງນັກການ ເມືອງບາງກຸ່ມ ໃນປັດຈຸບັນ.  ແນ່ນອນຫຼາຍຄົນ ອາດຈະຕັ້ງຄໍາຖາມວ່າ ແລ້ວບັນດາ ປະເທດອື່ນໆເດ ພວກເຂົາ ກໍຕາຍຫຼາຍເຊັ່ນກັນ, ເປັນຕົ້ນຣັດເຊຍ?  ເຫດໃດພວກເຂົາຈຶ່ງ ບໍ່ມີມຸມມອງ ແບບອະເມຣິກາ?  ຂໍ້ນີ້ເຮົາຕ້ອງເຂົ້າໃຈວ່າບັນດາປະເທດ ດັ່ງກ່າວພວກເຂົາສູນເສຍ ແລະ ຕາຍໄປເພື່ອປົກປ້ອງແຜ່ນດິນ ຫຼື ປະເທດຂອງຕົນເອງ.  ສ່ວນອະເມຣິກາສູນເສຍ ແລະ ຕາຍ ຍ້ອນໄປຊ່ວຍປະເທດອື່ນ. 

4. ຍ້ອນການສູນເສຍຊັບສິນ ແລະ ພົນທະຫານຂອງເມກາຢ່າງມະຫາສານໃນສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ່ 1 ແລະ ຄັ້ງທີ່ 2 ໂດຍເມກາບໍ່ໄດ້ມີສ່ວນຮ່ວມສ້າງບັນຫາແຕ່ຖືກດືງເຂົ້າຮ່ວມ ຫຼື ເວົ້າໄດ້ວ່າ ໜີບໍ່ພົ້ນບັນຫາ. ຍ້ອນສາເຫດດັ່ງກ່າວເມກາຈຶ່ງຫັ້ນທິດທາງໃໝ່ ປ່ຽນນະໂຍບາຍການຕ່າງປະເທດຈາກ Isolationism ມາເປັນ Containment ແປວ່າປ່ຽນອອກຈາກລັດທິໂດດດ່ຽວມາເປັນລັດທິ “ປ້ອງກັນ, ສະກັດກັ້ນ ແລະ ຄຸ້ມກັນບໍ່ໃຫ້ບັນຫາພິບັດນັ້ນເກີດຂຶ້ນອີກ” ເພາະວ່າ ບົດຮຽນກໍມີໃຫ້ເຫັນແລ້ວ ເຖິງແມ່ນວ່າ ເມກາຈະປະກາດຕົນວ່າ ບໍ່ຍຸ້ງກ່ຽວກັບບັນຫາໂລກ, ໂລກກໍຍັງດືງບັນຫາມາໃສ່ເມກາຢູ່ດີ ສະນັ້ນເມກາກໍເລີຍຫັນປ່ຽນແນວຄິດໃໝ່ ເຊິ່ງກາຍມາເປັນແນວຄິດ: ດືງເອົາບັນຫາໂລກມາເປັນບັນຫາຕົນເອງ.   

5. ເມກາເຂົາຖືວ່າເປັນປະເທດທີ່ຊ່ວຍສ້າງພັດທະນາໂລກນີ້ໃຫ້ຈະເລີນດັ່ງທີ່ເຫັນທຸກວັນນີ້. ເພາະວ່າ ອະເມຣິກາຄືຜູ້ນໍາໃນດ້ານ ເທັກໂນໂລຍີ, ດ້ານວິທະຍາສາດ, ດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ດ້ານການສຶກສາ (ທີ່ຜ່ານມາ ແລະ ປັດຈະບັນກໍຍັງອາດຄອງຕໍາແໜ່ງນີ້ຢູ່).  ໂລກ ຕ້ອງຍອມຮັບວ່າ ນະວັດຕະກໍາຫຼາຍຢ່າງທີ່ເສີມສ້າງພັດທະນາຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງຄົນດັ່ງທີ່ເຫັນໃນປັດຈຸບັນນີ້ ແມ່ນເລິ່ມຕົ້ນຈາກອະເມຣິກາ. 

ສາເຫດຂ້າງເທິງຄືປັດໄຈຫຼັກທີ່ເຮັດໃຫ້ນັກການເມືອງເມກາຄິດວ່າ ຕົນເອງມີສິດເປັນຕໍາຫຼວດໂລກ ແລະ ພາກັນສ້າງຕັ້ງນະໂຍບາຍທີ່ວ່າ “ຖ້າຟັງຄວາມຈະເອົາກະຣົດໃຫ້ກິນ ຖ້າບໍ່ຟັງຄວາມຈະເອົາໄມ້່ຄ້ອນຕີຫົວ.  ພາສາອັງກິດເອີ້ນວ່າ Carrot and Stick policy...

ຍັງມີຕໍ່... ຖາມີໂອກາດຈະມາສັນທະຍາຍ ເລື່ອງມຸມມອງຂອງເມກາ ຫຼັງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ່ສອງ ເຊື່ອມຕໍ່ໃສ່ສົງຄາມເຢັນ ແລະ ດ້ວຍເຫດໃດ ອະເມຣິກາຈຶ່ງດືງເອົາ ອີນດູຈີນ ຫຼື ບັນດາສາມປະເທດ ເຊັ່ນ: ຫວຽດນາມ, ລາວ ແລະ ຂະເໝນ ມາເປັນແພະຮັບບາບໃນສົງຄາມທິດສະດີຂອງຕົນກັບໂຊວຽດ? ແລ້ວເຫດໃດ ລາວເຮົາຈຶ່ງຕົກເປັນແພະຮັບບາບດັ່ງກ່າວນັ້ນ? 

ສ. ປັນຍາສິນ 7/26/2019