ລະບຽບ ສ້າງຄວາມຮັບຜິດຊອບ.

ຕອບຂໍ້ຂອງໃຈຂອງເພື່ອນທີ່ຖາມມາວ່າ: ສັງຄົມຝຣັ່ງເຂົາຄືຢູ່ກັນແບບມີຄວາມຮັບຜິດຊອບສູງແທ້? ເຮັດແນວໃດຊິໃຫ້ສັງຄົມ ລາວເຮົາເຮັດໄດ້ຄືເຂົ້າ? ຕົວຢ່າງການຂັບຂີ່ລົດບໍ່ເປັນລະບຽບ?

ໃນຖານະເປັນຄົນລາວທີ່ມາອາໄສຢູ່ອະເມຣິກາ ສາມສິບກວ່າປີ, ຂໍເວົ້າແຕ່ສະເພາະສັງຄົມອະເມຣິກາສະເນາະ.  ທາງເອີຣົບແມ່ນໃຫ້ເພື່ອນທາງນັ້ນອະທິບາຍໃຫ້ຟັງເອົາ.  

ຄວາມເປັນຈິງແລ້ວ, ສັງຄົມອະເມຣິກາ ບໍ່ແມ່ນເຂົາມີຄວາມຮັບຜິດຊອບສູງກວ່າລາວເຮົາດອກ. ທີ່ເຂົາເປັນລະບຽບກໍເພາະ ລະບຽບບັງຄັບໃຫ້ເຂົາເປັນ. ຖ້າບໍ່ມີລະບຽບ ແລະລະບົບທີ່ມາດຕະຖານ ໃຫ້ເຂົານໍາໃຊ້ປະຕິບັດຕາມ. ເຂົາກໍຈະເຮັດຕາມໃຈຊອບແບບຄົນຂາດ ລະບຽບບັງຄັບນັ້ນແລ້ວ. ຕົວຢ່າງ:
ການຂັບຂີ່ລົດ, ບໍ່ແມ່ນເຂົາມີ ຄວາມຮັບຜິດຊອບ ແຕ່ລະບົບແລະລະບຽບບັງຄັບໃຫ້ເຂົາຮັບຜິດຊອບ ຫລືຕ້ອງປະຕິບັດຕາມ, ຖ້າບໍ່ປະຕິບັດຕາມ ການດໍາລົງຊີວິດກໍຈະລໍາບາກ. ຂໍຍົກການຈະມີລົດຂັບເປັນຕົວຢ່າງ, ລະບຽບແລະລະບົບຕາມຂັ້ນຕອນ:
1. ຜູ້ຈະຊື້ລົດແລະຂັບລົດຕ້ອງມີໃບຂັບຂີ່.  ແຕ່ລະຄົນໃນອະເມຣິກາ, ກ່ອນຈະໄດ້ໃບຂັບຂີ່ຕ້ອງໄດ້ຜ່ານການຮຽນກົດຈະລາຈອນ, ແລະ ວິທີຂັບລົດ. ຮຽນຈົບແລ້ວກໍຕ້ອງໄດ້ສອບເສັງຈົນຜ່ານຈຶ່ງຈະໄດ້ໃບຂັບຂີ່. ບາງລັດເຂົານໍາເອົາລະບົບນີ້ເຂົ້າໃສ່ ພາກຮຽນໃນມັດຖະຍົມປາຍເລີຍ. ນັກຮຽນຈົບມັດຖະຍົມປາຍແມ່ນຮູ້ຈັກກົດຈະລາຈອນ ແລະການຂັບລົດທຸກຄົນ. ກ່ອນຈະໄດ້ໃບຂັບຂີ່ ຕ້ອງໄດ້ປະຕິບັດຕາມຂັ້ນຕອນ, ເຊິ່ງສະເລັ່ຍເວລາແມ່ນຕົກຢູ່ປະມານ ຫົກເດືອນເຖິງປີຈຶ່ງຈະໄດ້.  ບໍ່ແມ່ນເລຶ່ອງງ່າຍໆ. ສະນັ້ນຈຶ່ງເປັນປັດໄຈບັງຄັບໃຫ້ຄົນທີ່ໄດ້ມາແລ້ວຮູ້ຈັກຮັກສາມັນ. ເຊິ່ງເອີ້ນວ່າ ຮັບຜິດຊອບນັ້ນແລ.

ການຊື້ລົດຫລືຈະມີລົດກໍຕ້ອງປະຕິບັດຕາມຂັ້ນຕອນເຊັ່ນກັນ:
1.  ໃນອະເມຣິກາ, ເຈົ້າຂອງລົດທຸກຄົນແມ່ນຕ້ອງໄດ້ຊື້ປະກັນໄພລົດ. ນັ້ນເປັນກົດໝາຍບັງຄັບ. ບໍ່ມີປະກັນໄພ ເຂົາກໍຈະບໍ່ອອກທະບຽນລົດໃຫ້. ບໍ່ມີທະບຽນລົດ. ກໍຂັບບໍ່ໄດ້.

2. ການມີລົດຂັບຂີ່ແມ່ນແພງ, ນອກຈາກຈະຖືກບັງຄັບໃຫ້ຊື່ປະກັນໄພແລ້ວ, ຍັງຕ້ອງໄດ້ເສຍຄ່າພາສີທາງ ປະຈໍາປີ, ເສຍຄ່າກວດລະບົບຄວນ, ເທັກນິກລົດແລະຄວາມປອດໄພທຸກໆປີ. ແລະໃນລັດແມດສ ຕ້ອງໄດ້ເສຍຄ່າ ຕໍ່ອາຍຸທະບຽນລົດທຸກໆ ສອງປີ.

3. ລະບົບລາຄາປະກັນໄພ. ທີ່ເຂົາເອີ້ນວ່າ ພ້ອຍ (point) ຖືກຫຼືແພງແມ່ນຂຶ້ນຢູ່ກັບປະຫວັດຂອງຄົນຂັບ. ບຸກຄົນໃດ ຂັບລົດດີບໍ່ມີອຸບັດຕິເຫດກໍຈະໄດ້ ພ້ອຍຕໍ່າ ແລະລາຄາປະກັນໄພກໍຈະຕໍ່າບໍ່ແພງ.  ຖ້າບຸກຄົນໃດຂັບລົດເກີດອຸບັດຕິເຫດເລື້ອຍໆ ຍ້ອນຄວາມຜິດຂອງຕົນເອງ, ແບບວ່າໄປຕໍາຄົນອື່ນ, ຕໍາຫຼັກເສົາໄຟ, ຕົກຮ່ອງນາແຊງ ທໍານອງນັ້ນ ກໍຈະໄດ້ພ້ອຍສູງ, ຖືກປັບໃໝ ລາຄາປະກັນໄພກໍແພງຂຶ້ນ. ເກີດອຸບັດຕິເຫດທຸກປີ ກໍຈະແພງຂຶ້ນທຸກປີ. ສໍາລັບໄວໜຸ່ມອາຍຸ 18-21 ປີ ປະກັນໄພຈະແພງທີ່ສຸດສະເພາະກຸ່ມອາຍຸນີ້. ແພງສອງເທົ່າ.  

4.  ກົດໝາຍຈະລາຈອນ ແລະລະບຽບການຂັບຂີ່ກໍເຄັ່ງຄັດ.

4.1 ເມົາແລ້ວຂັບ, ຖ້າຖືກຈັບ ຈະຖືກຍຶດໃບຂັບຂີ່ຫົກເດືອນ. ຖືກປັບໃໝ່. ນອກນັ້ນກ່ອນຈະໄດ້ໃບຂັບຂີ່ຄືນ ຕ້ອງໄດ້ໄປຝືກອົບຮົມ. ຈ່າຍຂ່າຝຶກອົບຮົມ. ຈ່າຍຄ່າປັບໃຫມ. ຄົບຫົກເດືອນຈຶ່ງອອກໃບຂັບຂີ່ໃໝ່ໃຫ້ຄັືນ. ຖ້າຖືກຈັບອີກ ຄັ້ງທີ່ສອງຍຶດ ກໍໃບຂັບຂີ່ປີໜຶ່ງ. ປັດໃໝ່ໜັກກວ່າເກົ່າ. ຝືກອົບຮົມດົນກວ່າເກົ່າ ແພງກວ່າເກົ່າ. ຖ້າຈັບອີກຄັັ້ງທີ່ສາມ. ຍຶດໃບຂັບຂີ່ເລີຍ. ບໍ່ໃຫ້ຂັບລົດອີກ.  ຖ້າເມົາແລ້ວຂັບລົດຕໍາຄົນຕາຍ. ແມ່ນຖືກຍຶດໃບຂັບຂີ່, ຍຶດລົດ ແລະເຂົ້າຄຸກຢ່າງດຽວໃນຖານກະທໍາຜິດກົດໝາຍອາຍາ ຂ້າຄົນຕາຍ.   

4.2. ຂັບລົດຜິດກົດຈະລາຈອນ ຖ້າຖືກຈັບກໍຈະຖືກປັບໃໝ. ບາງກໍລະນີເຊັ່ນ ລ່ວງໄຟແດງ, ຖ້າຖືກຈັບແມ່ນຖືກປັບໃໝ, ນອກນັ້ນທາງປະກັນໄພກໍຈະເພິ່ມພ້ອຍຂຶ້ນ, ຕ້ອງຈ່າຍຄ່າປະກັນໄພແພງຂຶ້ນ.

ນັ້ນຄືກົດບັງຄັບໃຫ້ຄົນມີຄວາມຮັບຜິດຊອບໃນການຂັບຂີ່. ຢາກມີລົດ, ຢາກຂັບລົດກໍຕ້ອງໄດ້ປະຕິບັດຕາມນັ້ນ, ຖ້າບໍ່ເຮັດຕາມ ຊີວິດກໍຈະລໍາບາກ.  ແລ້ວລະບົບ, ຫຼຶລະບຽບແບບນີ້ເຂົານໍາໃຊ້ເຂົ້າກັບທຸກກໍລະນີ. ບໍ່ວ່າແຕ່ການມີລົດແລະຂັບຂີ່ລົດເທົ່ານັ້ນ. ແມ່ນແຕ່ການຖິ້ມຂີ້ເຫຍື້ອແຄມ ທາງຍັງຖືກປັບໃໝ. ບາງບ່ອນ $500. ເລີຍ. ໄປຕຶກປາບໍ່ມີໃບອະນຸຍາດກໍຈະຖືກໃຫມອີກ. ເຖິງຈະມີໃບອະນຸຍາດ (fishing license) ແຕ່ໄປຕຶກເອົາປາໂຕນ້ອຍທີ່ເຂົາຫ້າມກໍຈະຖືກໃໝ. ໃໝແພງອີກ. ເປັນ $100-$200 ຂຶ້ນໄປ.  ທີ່ວ່າໂອ...ດີເນາະ. ຕຶກໄດ້ປານ້ອຍ ຖິ້ມລົງທະເລຄືນ. ບໍ່ຍອມເອົາ. ມີຄວາມຮັບຜິດຊອບສູງຄະນາດ...ເອີ ລອງມັນບໍ່ຖິ້ມເບິ່ງຕີ, ປາໂຕລະດອນ ແຕ່ຖືກໃໝ$300 ດອນ, ກ້າສ່ຽງບໍ່ລະ?  


ປສ 8/10/2016